Problem
Ers 2012, mae holl breswylwyr Cyngor Dinas Casnewydd (CDC) wedi cael y cyfle i ailgylchu plastigion, metelau, papur, cardbord a bwyd o'u cartrefi, waeth pa fath o dai y maent yn byw ynddynt a p’un a oes ganddynt finiau unigol neu finiau a rennir.
Yn 2019, sicrhaodd CDC gyllid gan Lywodraeth Cymru i wneud gwelliannau i'r biniau cymunedol a ddarperir i breswylwyr mewn fflatiau, gan dynnu ar ganfyddiadau treialon Ailgylchu o Fflatiau a gynhaliwyd yn Llundain gan ReLondon a WRAP. Roedd y gwelliannau'n cynnwys uwchraddio'r biniau ar gyfer ailgylchu i finiau â chaeadau gwrthdro, a sicrhau eu bod i gyd wedi'u labelu'n glir gydag arwyddion a sticeri wedi'u huwchraddio.
Er bod cyfleusterau ailgylchu helaeth yn cael eu darparu, datgelodd dadansoddiad o gyfansoddiad gwastraff yn 2021 o eiddo sy'n derbyn casgliadau cymunedol yng Nghymru, yn cynnwys Casnewydd, fod 44% o'r gwastraff gweddilliol a gasglwyd o finiau a rennir yn cynnwys deunyddiau y gellid bod wedi'u hailgylchu gan ddefnyddio'r gwasanaeth casglu presennol a ddarperir gan y Cyngor, pe bai wedi cael ei roi yn y bin cywir. Fodd bynnag, gall canfod ffynhonnell problemau rheoli gwastraff mewn eiddo lle rhennir biniau fod yn fwy heriol.
Yn 2023, newidiodd Cyngor Dinas Casnewydd amlder ei gasgliadau gwastraff gweddilliol o bob pythefnos i bob tair wythnos ar gyfer pob eiddo domestig ar gasgliad biniau olwynion safonol wrth ymyl y ffordd. Yn 2024, gweithredwyd newidiadau gwastraff gweddilliol cyfatebol i annog dros 4,000 o gartrefi sy'n derbyn casgliadau gwastraff cymunedol, i wneud defnydd gwell o'u gwasanaeth casglu ailgylchu cynhwysfawr presennol. Nod y newid hwn oedd darparu gwasanaeth mwy cyfartal, annog mwy o gyfranogiad mewn ailgylchu, a lleihau gwastraff gweddilliol.
Ateb
Cefnogodd tîm o Swyddogion Addysg a Gorfodi Gwastraff y newid gwasanaeth gweddilliol yng Nghasnewydd i'w wneud yn llwyddiant. Mewn eiddo lle rhennir biniau, roedd angen dull gwahanol er mwyn gwella perfformiad. Cynhaliwyd adolygiad eang o gyfleusterau ailgylchu cymunedol a darparwyd biniau ychwanegol yn ôl yr angen i sicrhau bod y ddarpariaeth yn ddigonol a bod digon o gapasiti ar gyfer yr holl ddeunyddiau ailgylchadwy, gan gynnwys gwastraff bwyd.
Roedd y mesurau allweddol yn cynnwys:
- Casgliadau ailgylchu wythnosol cynhwysfawr: Darparwyd ystod lawn o finiau ailgylchu a rennir i breswylwyr, ac roedd y Cyngor yn casglu eu cynnwys yn wythnosol, gan sicrhau bod digon o le ar gael ar gyfer yr holl ddeunyddiau ailgylchadwy, gan gynnwys gwastraff bwyd. Cynhaliwyd adolygiad eang o gyfleusterau ailgylchu cymunedol a ddarperir i drigolion, a darparwyd biniau ychwanegol lle bo angen i sicrhau bod y ddarpariaeth yn ddigonol a bod digon o gapasiti ar gyfer yr holl ddeunyddiau ailgylchadwy, gan gynnwys gwastraff bwyd.
- Biniau gwastraff gweddilliol: Yn y blynyddoedd cyn newid y gwasanaeth gwastraff gweddilliol, bu’r Cyngor yn gweithio gyda'r prif ddarparwr gwasanaeth tai yn yr ardal i gael gwared ar finiau gwastraff gweddilliol cymunedol a'u disodli â biniau gwastraff gweddilliol unigol lle bynnag roedd modd. Helpodd hyn i gynyddu cyfrifoldeb unigol preswylwyr dros waredu gwastraff a'i gwneud hi'n haws darganfod tarddiad unrhyw broblemau a'u datrys cyn i'r newidiadau amlder gael eu gweithredu.
- Amlder casglu gwastraff gweddilliol: Unwaith roedd gwasanaeth casglu ailgylchu llawn ar waith, a bod biniau gweddilliol wedi’u cyfnewid i rai unigol lle bo’n bosibl, gostyngodd CDC amlder y casgliadau o bob pythefnos i bob tair wythnos yn unol â gweddill y ddinas.
- Cyfathrebu wedi'i dargedu: Derbyniodd preswylwyr sy'n defnyddio cyfleusterau cymunedol becynnau gwybodaeth cyn y newidiadau, yn egluro'r newidiadau i'r amserlen gasglu, yn eu hatgoffa o'r biniau ailgylchu sydd ar gael i'w defnyddio a beth sy'n mynd i ble, ac yn amlinellu'r rhesymau dros y newidiadau.
- Gweithio gyda darparwyr tai: Gweithiodd CDC gyda'i ddarparwr gwasanaeth tai i wella rheoli gwastraff ar ei safleoedd. Mae gan NCC awdurdod i addysgu a gorfodi eiddo'r darparwr gwasanaeth tai pan nad yw dull mwy traddodiadol wedi bod yn llwyddiannus. Mae swyddogion tai yn adrodd am broblemau i swyddogion CDC, sydd yn ymweld, yn chwilio bagiau bin a gwastraff gormodol pan fo angen, sy'n ymweld, yn chwilio bagiau bin a gwastraff gormodol lle bo angen, ac yn siarad â phreswylwyr yr eiddo ar ôl iddynt gael eu nodi. Cymerir dull addysgol i ddechrau, ac yna gorfodi, os oes angen, lle nad yw cefnogaeth a chyngor ar eu pen eu hunain yn arwain at newid mewn ymddygiad.
Effaith
Drwy alinio gwasanaethau casglu gwastraff ar gyfer y rhai sy'n derbyn gwasanaeth cymunedol â'r rhai ar gyfer gweddill y ddinas, cyflawnodd Cyngor Dinas Casnewydd fuddion amgylcheddol ac ariannol:
- Llai o wastraff gweddilliol: Bu gostyngiad amlwg yn faint o wastraff gweddilliol a gesglir yng Nghasnewydd. Nid oes ffigurau ar wahân ar gael ar gyfer fflatiau, fodd bynnag, ledled y ddinas, mae faint o wastraff gweddilliol a gesglir ar garreg y drws i lawr 25%. Mae ardaloedd storio biniau yn daclusach ac yn fwy dymunol i breswylwyr eu defnyddio.
- Effaith gadarnhaol cydweithio: Drwy gydweithio, mae Cyngor Dinas Casnewydd a’r darparwr gwasanaeth tai yn cyflawni canlyniadau gwell i breswylwyr, yn unol â Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru). Mae'r effeithiau i'r darparwr gwasanaeth tai yn cynnwys llai o amser gofalwr ar y safle a llai o ffioedd cael gwared ar wastraff gormodol, ac mae’r awdurdod lleol yn elwa o ostyngiad mewn cwynion am reoli gwastraff.
- Perfformiad ailgylchu gwell: Gwnaed arbedion ariannol o ganlyniad i leihau gwaredu gwastraff gweddilliol a chynnydd mewn refeniw ailgylchu. Ar ben hynny, mae llai o ddympio gwastraff yn cyfrannu at amgylchedd glanach, yn unol â nodau amgylcheddol ehangach y Cyngor.
Mae dull Cyngor Dinas Casnewydd o gasglu gwastraff cymunedol wedi dangos manteision darparu'r un safon o wasanaeth i bob preswylydd, gan alluogi pawb i wneud y mwyaf o'u hymdrechion ailgylchu.