Problem
Fe wnaeth Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy fabwysiadu casgliadau didoli ar garreg y drws a Glasbrint Casgliadau Llywodraeth Cymru yn gynnar. Mae'r Cyngor wedi bod yn casglu batris o’r cartref ers blynyddoedd lawer fel rhan o'i ymrwymiad i wella cyfraddau ailgylchu. Fodd bynnag, ochr yn ochr â'r manteision amgylcheddol, daeth pryder cynyddol i'r amlwg: cynnydd yn nifer y tanau a achosir gan fatris wedi’u gwasgu. Pan gânt eu gwaredu'n anghywir, gall batris achosi tanau peryglus sy'n niweidio cerbydau casglu a chyfleusterau prosesu gwastraff. Yn 2023, adroddodd y Cyngor Penaethiaid Tân Cenedlaethol dros 1,200 o danau batris mewn lorïau biniau a safleoedd gwastraff ledled y Deyrnas Unedig, yn bennaf oherwydd fêps mâl a batris lithiwm.
Er mwyn sicrhau diogelwch a gwella perfformiad ailgylchu, roedd y Cyngor am sicrhau bod preswylwyr yn gwybod beth i'w wneud â hen fatris o’r cartref fel rhan o'i strategaeth ailgylchu batris.
Ateb
Mewn ymateb i’r heriau hyn, cyflwynodd Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy gasgliadau ar garreg y drws ar wahân ar gyfer batris cartref yn 2011. Mae preswylwyr yn gosod batris mewn bag gwyn y gellir ei ailddefnyddio a ddarperir gan y Cyngor, sy'n cynnwys strapiau Velcro i'w cau'n ddiogel. Mae'r bag yn cael ei glymu ar handlen y cynhwysydd ailgylchu pentyradwy Trolibocs, gan ei wneud yn amlwg iawn i'r criwiau casglu a lleihau'r risg o gael ei golli. Cesglir batris yn wythnosol ochr yn ochr ag ailgylchu arall gan y cerbyd adennill adnoddau, gan wneud cyfranogiad yn hawdd ac yn gyfleus i breswylwyr. Yna caiff y batris a gesglir eu danfon i orsaf drosglwyddo'r Cyngor a’u rhoi mewn cynwysyddion a ddarperir gan y cynllun cydymffurfio cynhyrchwyr, EPR UK. Unwaith y bydd cyfaint digonol, mae EPR UK yn trefnu i'r batris gael eu codi a'u prosesu mewn cyfleusterau trwyddedig.
Er mwyn codi ymwybyddiaeth ac annog cyfranogiad, lansiodd y Cyngor gystadlaethau ysgol, gan addysgu pobl ifanc am bwysigrwydd gwaredu ac ailgylchu batris yn gywir. Mae'r cystadlaethau blynyddol hyn yn golygu bod dysgwyr yn dod â batris o'u cartref i'w rhoi mewn mannau casglu yn eu hysgolion neu golegau. Ar ôl cyfnod monitro, asesir cyfaint y batris a gesglir, a dosberthir talebau, a roddir gan EPR UK, fel gwobrau.
Effaith
Mae cyflwyno casgliadau wythnosol o fatris o’r cartref wedi sicrhau manteision amgylcheddol a diogelwch sylweddol:
- Nifer uchel o gasgliadau: Yn 2023/24, casglodd Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy bron i 10 tunnell o fatris trwy gasgliadau ar garreg y drws.
- Gwell ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd: Trwy ymdrechion ymgysylltu â'r gymuned fel cystadlaethau ysgol, mae preswylwyr wedi dod yn fwy gwybodus a rhagweithiol ynghylch gwaredu batris yn gyfrifol.
- Llai o risg tân: Mae argaeledd casgliadau batris ar garreg y drws, ynghyd â mwy o ymgysylltu â phreswylwyr, wedi arwain at leihad sylweddol yn y risg o fatris yn cael eu gosod mewn biniau ar gyfer gwastraff na ellir ei ailgylchu, gan leihau’r risg o danau.