Problem
Yn 2023, roedd Cyngor Castell-nedd Port Talbot yn wynebu her sylweddol: roedd ei gyfradd ailgylchu wedi aros yn ei hunfan ar 66% ar gyfer y cyfnod 2021/22. Er gwaethaf ei ymdrechion blaenorol, roedd cynnydd wedi aros yn ei unfan, gan dynnu sylw at yr angen am fentrau arloesol i hybu cyfranogiad mewn ailgylchu a lleihau gwastraff na ellir ei ailgylchu.
Er mwyn mynd i'r afael â hyn, cymeradwyodd y Cyngor Strategaeth Gwastraff newydd gynhwysfawr a gynlluniwyd i adfywio ymgysylltiad cymunedol a hyrwyddo arferion ailgylchu gwell. Elfen ganolog o'r strategaeth hon oedd addysgu cenedlaethau iau i feithrin arferion cynaliadwyedd hirdymor. I yrru'r rhaglen yn ei blaen, penodwyd Swyddog Ailgylchu pwrpasol, gyda'r dasg o ymgorffori ymwybyddiaeth amgylcheddol a sbarduno newid ymddygiad ymhlith myfyrwyr a'u teuluoedd.
Ateb
I wireddu'r weledigaeth hon, cydweithiodd Swyddog Ailgylchu Cyngor Castell-nedd Port Talbot â phum Swyddog Ymwybyddiaeth a Chydymffurfiaeth Ailgylchu presennol i ffurfio'r Tîm Prosiectau Gwastraff ac Ymgysylltu â'r Gymuned. Gyda'i gilydd, fe wnaethant ddatblygu a gweithredu Rhaglen Addysg Ysgolion gynhwysfawr i wella dealltwriaeth o bwysigrwydd ailgylchu a darparu canllawiau effeithiol. Mae'r rhaglen yn cynnwys amryw o opsiynau addysgol deniadol wedi'u teilwra i wahanol grwpiau oedran ac anghenion:
- Ysgolion cynradd: Cynlluniwyd cyflwyniadau rhyngweithiol, gweithgareddau a fideos ar gyfer disgyblion ysgolion cynradd, a gyflwynwyd mewn gwasanaethau neu ystafelloedd dosbarth. Roedd y pynciau'n cynnwys effaith gwastraff ar yr amgylchedd, canllawiau ailgylchu, a thaith ailgylchu a gwastraff na ellir ei ailgylchu ar ôl ei gasglu. Roedd sesiynau wedi’u teilwra – gan gynnwys Lleihau, Ailddefnyddio, Ailgylchu; Llygredd Plastig; a Gwastraff Bwyd – yn cynnig cyfle i archwilio themâu allweddol yn fwy manwl. Derbyniodd y disgyblion fag llinyn 'Green Bob' am ddim gyda nwyddau ar thema ailgylchu.
- Ymweliadau â’r Cerbyd Ailgylchu Trydan (TrEV): Daeth ymweliadau TrEV ag addysg ailgylchu yn fyw drwy ganiatáu i fyfyrwyr archwilio adrannau cerbydau ailgylchu a dysgu sut mae eu cynnwys yn cael ei gasglu.
- Ymweliadau ysgolion â Gorsaf Trosglwyddo Gwastraff: Cymerodd dosbarthiadau o hyd at 35 o fyfyrwyr ran mewn amrywiaeth o weithgareddau addysgol ymarferol. Roedd y rhain yn cynnwys didoli gwastraff gan ddefnyddio llinell adfer deunyddiau replica, cyfleoedd tynnu lluniau gyda'r bwrdd hunlun TrEV, creu bagiau 'Green Bob' personol, a chwblhau pecynnau gweithgareddau. Roedd myfyrwyr hefyd yn gallu arsylwi'r broses ailgylchu o ddiogelwch platfform gwylio, gyda thechnoleg â chymorth i sicrhau nad oeddent yn colli unrhyw fanylion, fel lluniau agos o'r peiriannau didoli a byrnu.
- Trelar ailgylchu addysg: Cafodd uned arddangos ei defnyddio at ddiben newydd a’i thrawsnewid yn drelar deniadol, a oedd yn cynnwys fideos addysgol, gweithgareddau i blant, gwybodaeth am effaith gwastraff, canllawiau ailgylchu, ac offer ailgylchu am ddim i breswylwyr.
- Ymgysylltiad wedi'i dargedu: Fel rhan o'r Rhaglen Gwella Ymgysylltu â'r Gymuned, targedodd y Cyngor ardal o 3,500 gartrefi â pherfformiad isel, gan gynnal arolygon cyn ac ar ôl digwyddiadau cymunedol i fonitro'r effaith.
Effaith
Mae canlyniadau cynnar yn dangos bod y rhaglen ymgysylltu cymunedol addysg ysgolion newydd hon eisoes wedi cyfrannu at well cyfraddau ailgylchu ac wedi hyrwyddo mwy o ymwybyddiaeth gymunedol. Mae canlyniadau allweddol yn cynnwys:
- Cyfraddau ailgylchu uwch: Erbyn gwanwyn 2024, roedd cyfradd ailgylchu Cyngor Castell-nedd Port Talbot wedi cynyddu i 68%, cynnydd trawiadol, gan ddangos llwyddiant cynnar o ran ymgysylltu â phreswylwyr a gwella gwahanu gwastraff.
- Ymgysylltiad cymunedol gwell: Mae'r rhaglen wedi cryfhau dealltwriaeth y cyhoedd o ailgylchu a lleihau gwastraff, gan feithrin ymddygiadau ailgylchu mwy cynaliadwy ymhlith preswylwyr. Cafodd ymweliadau’r Swyddog Ailgylchu groeso cynnes gan blant ysgol a gwnaethant argraff sylweddol arnynt.
- Mwy o gyfranogiad gan y cyhoedd: Bu cynnydd nodedig mewn cyfranogiad ymhlith preswylwyr yr ardal darged â pherfformiad isel.
Mae dull rhagweithiol Cyngor Castell-nedd Port Talbot o fynd i'r afael â diffyg cynnydd mewn cyfraddau ailgylchu drwy addysg ac ymgysylltu eisoes yn creu canlyniadau cadarnhaol. Drwy rymuso preswylwyr ifanc, mae'r Cyngor yn meithrin diwylliant o gynaliadwyedd yn y gymuned a fydd yn cefnogi gwelliannau parhaus mewn cyfranogiad mewn ailgylchu a lleihau gwastraff yn y tymor hir.