Problem
Yn 2020, fe wnaeth Cyngor Sir Powys ddatgan argyfwng hinsawdd, gan ymrwymo i gyflawni allyriadau carbon sero net erbyn 2030 gan hefyd weithio tuag at darged statudol Llywodraeth Cymru o ailgylchu 70% erbyn 2025. Fel sir fwyaf Cymru a chyda’r dwysedd poblogaeth isaf, sy'n cwmpasu dros 2,000 milltir sgwâr gyda dim ond 26 o bobl fesul cilomedr sgwâr, mae casgliadau gwastraff ac ailgylchu ar draws ardal wledig mor eang yn cyflwyno heriau logistaidd ac amgylcheddol unigryw.
Wrth ragweld Rheoliadau Ailgylchu yn y Gweithle 2024, ac mewn ymateb i’r galw cynyddol am wasanaethau casglu gwastraff masnachol, gwelodd y Cyngor gyfle i wella casgliadau gwastraff masnachol ar draws y sir – gan leihau allyriadau, ehangu ailgylchu, a gwella effeithlonrwydd gwasanaethau, yn enwedig ar gyfer busnesau anodd eu cyrraedd a nifer isel.
Ateb
Yn hytrach na chyflwyno un newid, datblygodd Cyngor Sir Powys ei wasanaeth gwastraff masnachol yn raddol yn seiliedig ar adolygiad o'i gwsmeriaid i bennu'r model gwasanaethu mwyaf effeithiol ar eu cyfer. Mae'r dull hybrid a ddyfeisiwyd yn integreiddio anghenion busnesau llai ac ardaloedd anodd eu cyrraedd â seilwaith gwasanaethau casglu cartrefi presennol y Cyngor.
Mae newidiadau gweithredol allweddol yn cynnwys:
- Fflyd cerbydau wedi'u hailstrwythuro: Optimeiddiwyd y fflyd wreiddiol o ddau gerbyd casglu ailgylchu (26 tunnell ill dau) a dau gerbyd casglu gwastraff gweddilliol. Mae'r Cyngor bellach yn rhedeg dau gerbyd casglu ailgylchu cefn hollt 26 tunnell, dau gerbyd ailgylchu cefn hollt llai, ac un cerbyd casglu gwastraff gweddilliol 26 tunnell. Mae'r newid hwn yn rhoi mwy o bwyslais ar ailgylchu dros gasgliadau gwastraff na ellir ei ailgylchu gweddilliol ac yn gwella mynediad i ardaloedd gwledig ac ardaloedd anodd eu cyrraedd.
- Rowndiau integredig: Mae busnesau llai a llety gwyliau sy'n cynhyrchu symiau isel o wastraff yn cael eu gwasanaethu gan gerbydau didoli ar garreg y drws domestig gan ddefnyddio'r un cynwysyddion ag eiddo domestig (wedi'u labelu ar gyfer defnydd masnachol). Mae hyn yn osgoi'r angen am rowndiau casglu gwastraff masnachol ychwanegol a biniau olwynion mwy ar gyfer busnesau llai nad oes eu hangen arnynt.
- Opsiynau cynwysyddion hyblyg: Mae busnesau sydd â lle cyfyngedig, fel y rhai ar strydoedd mawr cul, yn cael cynnig bagiau amldro y gellir eu plygu ar gyfer papur yn lle cynwysyddion anhyblyg, gan wella hygyrchedd a rheoli gofod.
- Amlder casglu gwastraff gweddilliol na ellir ei ailgylchu: Mae cwsmeriaid masnachol bellach yn cael casgliadau gwastraff na ellir ei ailgylchu bob pythefnos gan gerbydau masnachol, a chasgliadau bob tair wythnos pan gânt eu gwasanaethu gan rowndiau domestig, gan helpu i flaenoriaethu ailgylchu a lleihau gwastraff gweddilliol.
- Model adennill costau: Ailstrwythurodd y Cyngor ei fodel codi tâl hefyd i sicrhau adennill costau’n llawn ar draws yr holl ffrydiau ailgylchu, gan gefnogi tegwch a chynaliadwyedd ariannol.
Nid yw’r model gwasanaeth hwn yn diffinio microfusnesau yn seiliedig ar nifer eu gweithwyr, ond yn hytrach mae’n asesu eu lleoliad, hygyrchedd, a maint y gwastraff, gan sicrhau dull wedi’i deilwra sy’n effeithlon.
Effaith
Mae dull wedi’i deilwra Cyngor Sir Powys o ddiwygio gwastraff masnachol wedi sicrhau gwelliannau gweithredol ac amgylcheddol mesuradwy, gan gynnwys:
- Dal mwy o ailgylchu: O'i gymharu â'r system flaenorol, mae deunyddiau ailgylchadwy a gasglwyd gan gwsmeriaid gwastraff masnachol wedi cynyddu'n sylweddol: mae metelau a phlastigion wedi cynyddu gan 89%, cardbord a phapur gan 39%, a gwastraff bwyd gan 25%.
- Llai o wastraff gweddilliol: Mae gostyngiad o 10% mewn gwastraff na ellir ei ailgylchu wedi'i gofnodi ers rhoi’r system wedi'i diweddaru ar waith.
- Gwell mynediad a hyblygrwydd: Mae cerbydau llai ac opsiynau cynwysyddion hyblyg wedi galluogi'r Cyngor i wasanaethu ardaloedd gwledig ac ardaloedd sydd â gofod cyfyngedig yn fwy effeithiol.
- Cydymffurfio rheoliadol: Mae busnesau bach ar draws y sir bellach mewn sefyllfa well i gydymffurfio â Rheoliadau Ailgylchu yn y Gweithle 2024, gyda gwasanaethau wedi’u teilwra i’w hanghenion ac yn cyd-fynd â gofynion polisi.
Drwy ailfeddwl ynghylch darparu gwasanaethau cyn rheoleiddio, a chanolbwyntio ar atebion ymarferol, lleol, mae Cyngor Sir Powys wedi creu gwasanaeth casglu ailgylchu a gwastraff na ellir ei ailgylchu masnachol sy'n fwy cynaliadwy, effeithlon a hygyrch. Mae'r gwasanaeth newydd hefyd yn golygu llai o filltiroedd i gerbydau, ac yn gostwng costau tanwydd ac allyriadau, ac mae'n rhoi gwybodaeth werthfawr i awdurdodau lleol gwledig eraill sy'n wynebu heriau tebyg.