Problem
Mae gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen hanes hir o ddarparu gwasanaethau casglu gwastraff masnachol. Fodd bynnag, tan yn ddiweddar, nid oedd yn ofynnol i fusnesau wahanu eu ffrydiau gwastraff, gan arwain at gostau gwaredu uwch a pherfformiad ailgylchu gwael. Roedd deunyddiau ailgylchadwy gwerthfawr fel gwastraff bwyd, plastigion a phapur, yn cael eu hanfon i gyfleusterau Troi Gwastraff yn Ynni, gan gyfyngu ar gyfleoedd i adennill deunyddiau ac arafu cynnydd y Cyngor tuag at nod Cymru o ddod yn genedl ddiwastraff erbyn 2050.
Er mwyn cyd-fynd â'r Rheoliadau Ailgylchu yn y Gweithle a gyflwynwyd ym mis Ebrill 2024, roedd angen i'r Cyngor newid i fodel gwastraff masnachol a arweinir gan ailgylchu. Byddai'r dull newydd hwn yn sicrhau bod busnesau'n gwahanu deunyddiau yn y ffynhonnell ac yn manteisio i’r eithaf ar gyfleoedd i ailgylchu gan gyfrannu at ddyfodol mwy cynaliadwy.
Ateb
Mewn ymateb i’r heriau hyn, trawsnewidiodd Cyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen ei wasanaeth casglu gwastraff busnes, gan roi blaenoriaeth i ailgylchu o ansawdd uchel. Sbardunwyd y newid hwn gan y Rheoliadau Ailgylchu yn y Gweithle a gyflwynwyd ym mis Ebrill 2024, sy’n ei gwneud yn ofynnol i bob busnes yng Nghymru wahanu eu gwastraff yn ffrydiau deunyddiau gwahanol, gan alinio arferion ailgylchu busnes â systemau casglu cartrefi.
Roedd elfennau allweddol y gwasanaeth wedi’i ddiweddaru yn cynnwys:
- Dim contractau gwastraff gweddilliol yn unig: Nid yw casgliadau gwastraff na ellir ei ailgylchu’n unig bellach yn cael eu caniatáu o dan y system newydd sy'n golygu bod yn rhaid i bob busnes danysgrifio i wasanaeth ailgylchu.
- Casgliadau gwastraff gweddilliol bob pythefnos: Darperir casgliadau gwastraff na ellir eu hailgylchu bob pythefnos fel arfer. Mae hyn yn dod â chasgliadau i’r un drefn â chartrefi, gan annog busnesau i fanteisio i’r eithaf ar y gwasanaeth ailgylchu.
- Seilwaith ailgylchu wedi’i deilwra: Mae busnesau’n cael cynnig cynwysyddion ailgylchu dynodedig i wahanu gwastraff bwyd, gwydr, metelau, plastigion, cardbord a phapur, WEEE, a thecstilau, gan sicrhau bod deunyddiau’n cael eu casglu mewn fformat sy’n addas ar gyfer ailgylchu o ansawdd uchel.
- Gweithredu’n raddol: Fe wnaeth cyfnod pontio helpu busnesau i addasu, gan sicrhau cyfnod pontio esmwyth a hyrwyddo cydymffurfiaeth â’r gofynion cyfreithiol newydd ar yr un pryd.
- Ymgysylltu ac arweiniad i fusnesau: Mae'r Cyngor yn darparu gwybodaeth a chymorth i fusnesau i'w helpu i ddeall y system newydd, gan gynnwys canllawiau ysgrifenedig, ymweliadau â safleoedd, a sesiynau hyfforddi.
- Cymorth monitro a chydymffurfio: Rhoddir cyfnod i fusnesau addasu i'r gofynion newydd, gyda'r Cyngor yn darparu cefnogaeth ymgynghorol mewn achosion o ddiffyg cydymffurfio. Mae model y Cyngor o wasanaeth sy’n cael ei arwain gan ailgylchu yn sicrhau bod gwastraff busnes yn cael ei reoli’n fwy cynaliadwy, gan helpu i gyrraedd targedau lleihau gwastraff cenedlaethol a lleihau effaith amgylcheddol gyffredinol Torfaen.
Effaith
Mae ymgysylltiad cynnar busnesau â’r gwasanaeth casglu newydd yn y flwyddyn gyntaf o weithredu yn awgrymu cefnogaeth a chyfranogiad cychwynnol cadarn. Canfu arolwg a gynhaliwyd ym mis Chwefror 2024, cyn i’r gyfraith gael ei chyflwyno, fod:
- 75% o fusnesau yn cefnogi'r gyfraith newydd, gan gydnabod manteision amgylcheddol gwahanu gwastraff gorfodol; a
- Dywedodd 70% o fusnesau eu bod eisoes yn ailgylchu cymaint â phosibl, gan awgrymu llinell sylfaen gadarnhaol ar gyfer mabwysiadu’r drefn.
Disgwylir i’r system gasglu ar wahân newydd gyflawni manteision hirdymor, gan gynnwys:
- Gwell cyfraddau ailgylchu: Sicrhau bod deunyddiau o ansawdd uchel yn cael eu cadw yn y gadwyn gyflenwi.
- Llai o wastraff gweddilliol: Gostwng costau gwaredu gwastraff ac effaith amgylcheddol.
- Gwell cydymffurfiaeth gan fusnesau: Cefnogi busnesau i fodloni gofynion ailgylchu cyfreithiol gan hefyd wella effeithlonrwydd gwastraff a lleihau ffioedd gwaredu.
- Buddion cynaliadwyedd: Helpu busnesau i gyfrannu at wneud Cymru’n genedl ddiwastraff erbyn 2050, gan newid tuag at fod yn economi gylchol.
Mae profiad y Cyngor yn amlygu pwysigrwydd fframwaith rheoleiddio clir, ymgysylltu cynnar, buddsoddi mewn seilwaith, ac ymrwymiad i flaenoriaethu ailgylchu dros wastraff na ellir ei ailgylchu. Wrth symud ymlaen, bydd y Cyngor yn parhau i fonitro cyfranogiad a darparu cymorth i sicrhau llwyddiant hirdymor.