Problem
Yn 2019-20, cyflawnodd Cyngor Bro Morgannwg gyfradd ailgylchu o 70%, gan ragori ar darged statudol Cymru o ailgylchu o leiaf 64% o wastraff y flwyddyn honno a sicrhau ei safle fel un o’r ardaloedd gorau yng Nghymru am ailgylchu.
Er gwaethaf y llwyddiant hwn, nododd y Cyngor fod nifer fach ond cynyddol o breswylwyr yn cynnwys deunyddiau na ellir eu hailgylchu, fel cewynnau, gwastraff bwyd a sbwriel cathod, yn eu biniau ailgylchu cymysg. Roedd yr halogiad hwn yn arwain at lwythi ailgylchu cyfan yn cael eu gwrthod mewn canolfannau prosesu. Mae hyn nid yn unig yn cael effaith negyddol ar gyfradd ailgylchu gyffredinol y Cyngor ond hefyd yn achosi colledion ariannol a mwy o allyriadau sy'n gysylltiedig ag opsiynau gwaredu amgen.
Er mwyn atal effaith bellach, ceisiodd y Cyngor ffyrdd o wella ansawdd y deunyddiau y gellir eu hailgylchu a gesglir ar garreg y drws drwy gynyddu'r lefel o wahanu deunyddiau yn y ffynhonnell.
Ateb
Er mwyn gwella ansawdd y deunyddiau a gesglir ar garreg y drws, cyflwynodd Cyngor Bro Morgannwg y broses o gyflwyno dull newydd o ailgylchu fesul cam. Gwnaed y newid gwasanaeth hwn rhwng 2019 a 2023 i gyd-fynd â’r Glasbrint Casgliadau, sef y proffil gwasanaeth a argymhellir gan Lywodraeth Cymru ar gyfer casglu gwastraff y cartref. Galluogodd y newid hwn i gartrefi wahanu deunyddiau ailgylchadwy yn fwy effeithiol, gan ddarparu ffrydiau gwastraff glanach a oedd yn addas i'w hailbrosesu i wneud deunyddiau o ansawdd uchel.
Cyfarwyddwyd preswylwyr i wahanu eu gwastraff i'r ffrydiau gwastraff canlynol, sydd oll yn cael eu casglu ar wahân:
- Gwastraff bwyd
- Poteli a jariau gwydr
- Metelau, plastigion, a chartonau bwyd a diod cymysg
- Cardbord
- Papur
- Batris o’r cartref
- Cyfarpar trydanol ac electronig gwastraff bach (sWEEE)
- Gwastraff gardd
- Gwastraff na ellir ei ailgylchu
Er mwyn addysgu a gorfodi gwahanu deunyddiau’n gywir, cyflwynwyd polisi gwrthod gyda sticeri. Cafodd cynwysyddion ag ailgylchu wedi'u didoli'n anghywir eu gwrthod ar garreg y drws a'u marcio â sticeri, gan roi adborth clir ar y deunyddiau y gellid ac na ellid eu hailgylchu. Mae'r system adborth hon yn allweddol i addysgu preswylwyr i wella arferion ailgylchu a sicrhau bod y deunyddiau a gesglir yn parhau i fod o ansawdd uchel ac yn addas i'w prosesu.
Chwaraeodd addysg ac ymgysylltu ran allweddol yn llwyddiant y newidiadau hyn. Dosbarthodd y Cyngor lyfryn gwybodaeth manwl i bob cartref yn dangos yr arferion ailgylchu cywir, a rhoddodd tîm o Swyddogion Ailgylchu arweiniad a chymorth uniongyrchol i breswylwyr trwy ymgysylltu â'r gymuned ac ymweliadau ar garreg y drws.
Effaith
Fe arweiniodd y camau a gymerwyd gan y Cyngor at ganlyniadau amgylcheddol ac ariannol gwerthfawr. Roedd canlyniadau allweddol y newidiadau a roddwyd ar waith yn cynnwys:
- Cynnal cyfradd ailgylchu o 70%: Mae gwahanu deunyddiau’n gynhwysfawr yn y ffynhonnell yn golygu bod y Cyngor wedi bod yn cyflawni’r gyfradd ailgylchu uchel hon yn gyson ers 2019/20.
- Gostyngiad sylweddol yn y gyfradd halogi o ailgylchu a gesglir: Cyn dewis gwahanu deunyddiau yn y ffynhonnell a pholisi gwrthod gyda sticeri, nododd y Cyngor gyfradd halogi o 15% sydd bellach wedi gostwng i lai nag 1%.
- Casglu porthiant o ansawdd uwch ar gyfer ailbroseswyr: Gall y Cyngor ddarparu cyfleusterau trin gyda mwy o ddeunydd o ansawdd da gan sicrhau bod deunyddiau'n parhau i gael eu defnyddio ac yn cael eu dargyfeirio o brosesau troi gwastraff yn ynni.
- Newidiadau i ymddygiad ailgylchu preswylwyr: Sylwodd y Cyngor ar welliant sylweddol yn ansawdd yr ailgylchu a gyflwynir i'w gasglu mewn mannau lle'r oedd sticeri gwrthod wedi'u gosod ar finiau.
- Effeithlonrwydd cost: Cyn y newid i wahanu deunyddiau yn y ffynhonnell, roedd ffioedd clwyd deunydd cymysg yn costio hyd at £120 fesul tunnell i'r Cyngor, gan arwain at fwy nag £1.5M y flwyddyn. Mae'r Cyngor bellach yn derbyn incwm am y deunyddiau sydd wedi'u gwahanu.
Llwyddodd y mesurau a gyflwynwyd gan Gyngor Bro Morgannwg i wella ansawdd y deunyddiau ailgylchadwy a gasglwyd, ac atgyfnerthwyd safle'r Cyngor fel ardal ailgylchu flaenllaw yng Nghymru.