Problem
Cynyddodd perfformiad ailgylchu Cyngor Abertawe yn gyson o 45.2% yn 2011/12 i uchafbwynt o 63.7% yn 2016/17, cyn gostwng i 62.9% erbyn 2018/19. Roedd angen strategaeth newydd i gyrraedd y targed statudol cenedlaethol o 64% erbyn 2019/20.
I ddechrau, canolbwyntiodd y Cyngor ar wneud ailgylchu’n haws i breswylwyr, ond awgrymodd data fod rhan o’r boblogaeth yn parhau i ddewis peidio â didoli ac ailgylchu eu gwastraff er gwaethaf gwybod sut i wneud hynny.
I fynd i'r afael â hyn, gwerthusodd Cyngor Abertawe bedair strategaeth bosibl i wella cyfraddau ailgylchu:
- Mwy o addysg, cyfathrebu gwell, a gorfodi llymach.
- Cyfyngiad o ddau fag du o wastraff na ellir ei ailgylchu fesul aelwyd.
- Newid i gasgliadau gwastraff gweddilliol bob tair neu bedair wythnos.
- Gwahardd deunyddiau ailgylchadwy mewn bagiau du a gaiff eu gadael i'w casglu ar garreg y drws.
Dewisodd y Cyngor yr opsiwn gwahardd deunyddiau ailgylchadwy o fagiau du gan y byddai'r strategaeth hon yn targedu'r rhai nad ydynt yn ailgylchu'n uniongyrchol, gan gael cyn lleied o effaith â phosibl ar aelwydydd sydd eisoes yn ailgylchu'n effeithiol.
Ateb
Canolbwyntiodd dull Cyngor Abertawe ar orfodaeth ac addysg wedi'i dargedu, gan sicrhau bod ailgylchwyr sy’n cydymffurfio yn cael eu trin yn deg, wrth fynd i'r afael â'r rhai sy’n gyson peidio ag ailgylchu. Cyflwynwyd proses pedwar cam o addysg a gorfodi strwythuredig, sy’n cynnig arweiniad cyn cymryd camau cosbol.
- Gwiriadau cyn casglu ar y stryd: Cynhaliodd chwe thîm o ddau swyddog arolygiadau i nodi aelwydydd nad oeddent yn cydymffurfio. Fe wnaethant gynnal gwiriadau gweledol o fagiau du a gyflwynwyd i'w casglu gan breswylwyr, i nodi unrhyw ddeunyddiau ailgylchadwy, fel gwastraff bwyd, caniau a thuniau metel, neu boteli plastig.
- Allgymorth addysgol cychwynnol: Ymwelodd swyddogion y Cyngor â chartrefi a ganfuwyd yn rhoi deunyddiau ailgylchadwy mewn bagiau du a rhoddwyd llythyr iddynt yn cynnwys gwybodaeth am arferion ailgylchu priodol.
- Monitro dilynol: Rhoddwyd llythyr hysbysiad gorfodi i aelwydydd a oedd yn parhau i waredu deunyddiau ailgylchadwy yn anghywir, ac roedd y rhai a ddangosodd welliant yn derbyn llythyr diolch.
- Cam gorfodi terfynol: Ar ôl trydedd rownd o wiriadau, roedd diffyg cydymffurfio parhaus yn arwain at roi llythyrau rhybudd terfynol ac yna hysbysiadau cosb benodedig, os oedd angen, yn ystod pedwaredd rownd o wiriadau.
Effaith
Cyflwynodd y fenter fuddion amgylcheddol ac ariannol mesuradwy o fewn y rownd gyntaf o orfodaeth yn 2019, gan atgyfnerthu newidiadau ymddygiad cadarnhaol:
- Cynnydd yn y gyfradd ailgylchu: Gwellodd cyfradd ailgylchu Cyngor Abertawe gan 2.1% y flwyddyn honno i gyrraedd 65% yn 2019/20, gan ragori ar y targed statudol o 64%. Parhaodd ei gyfradd ailgylchu i wella a chyrhaeddodd 70.4% yn 2023/24.
- Llwyddiant dargyfeirio gwastraff: Cafodd bron i 3,000 o dunelli o wastraff ei ddargyfeirio o safleoedd tirlenwi o fewn y 12 mis cyntaf.
- Arbedion cost: Fe wnaeth gostyngiadau sylweddol mewn costau gwaredu gweddilliol wella effeithlonrwydd rheoli gwastraff yn gyffredinol.
Yn ei hanfod, roedd y dull hwn yn blaenoriaethu newid ymddygiad dros gosbi. Nid rhoi dirwyon oedd y nod, ond sicrhau bod pob preswylydd yn cyfrannu at ymdrechion ailgylchu'r sir. Yn wahanol i gyfyngiadau llymach ar gasgliadau gwastraff na ellir ei ailgylchu, ni chafodd y polisi hwn effaith negyddol ar aelwydydd a oedd eisoes yn ailgylchu'n gywir. Drwy wneud ailgylchu yn ymddygiad diofyn, sicrhaodd Cyngor Abertawe fod pob preswylydd yn chwarae ei ran wrth leihau gwastraff gweddilliol a gwella cynaliadwyedd.